За гады грамадзянскай вайны тэрыторыя Украіны падвергнулася вялікім разбурэнняў. Страты гаспадаркі Украіны ацэньваюць у 10 млрд руб. З 11 тыс. прадпрыемстваў у 1921 г. змаглі аднавіць працу 2,5 тыс. Найбольшыя страты панёс Данецкі вугальны басейн, металургічная, машынабудаўнічая, цукровая, саляная і іншыя галіны вытворчасці
Пастаянная змена ўлады ў Украіне, рэквізіцыі, паборы прывялі да спусташэння сельскай гаспадаркі. Палітыка «ваеннага камунізма», якую праводзілі бальшавікі, выклікала пагаршэнне сацыяльна-эканамічнага становішча сялянаў. 1920 продразверстка ва Украіне была выканана на 40%. На Украіну было накладзена надмерна высокі харчовы падатак, трэць якога (28.500.000 пудоў збожжа) вывезлі ў Расею. Да эканамічных праблемах дадаўся голад 1921-1923 гадоў, які пабіў амаль 15% насельніцтва Украіны (3,8 млн)
Цяжкай для савецкай улады заставалася палітычная сітуацыя. Большая частка Украіны была ахоплена сялянскім паўстанцкім рухам
у сакавіку 1921 г. Х з'езд Расійскай камуністычнай партыі (бальшавікоў) абвясціў курс на правядзенне новай эканамічнай палітыкі (нэп). Ўсеўкраінскі цэнтральны выканаўчы камітэт і Саўнаркам УССР прынялі шэраг распараджэнняў, накіраваных на канкрэтызацыю задач нэпа ва Украіну. Іх Cуть заключалася ў замене харчовай разверсткі харчовым падаткам. З гэтага часу ў сялян канфіскоўваліся не ўсе лішкі, а загадзя ўсталяваны падаткам мінімум. Аплаціўшы харчовага падатку, сяляне мелі магчымасць прадаваць лішкі прадукцыі. Урад часова адмовіўся ад стварэння калектыўных гаспадарак. Хутка адраджалася кааперацыя. Яна ахапіла амаль 85% сялян. Нэп ў вёсцы даў вынікі. 1927 г. у Украіну апрацоўвалася на 10% больш зямель, чым 1913 Калі да 1917 г. асноўныя зямельныя ўгоддзі знаходзіліся ў руках памешчыкаў і "кулакоў", то за гады нэпа ўкраінскае сяло стала ў значнай меры середняцким, вылучыліся і заможныя гаспадары, сярод якіх было нямала былых чырвонаармейцаў, Чырвоных партызан, актыўных удзельнікаў барацьбы за савецкую ўладу
Існавала ва Украіну і сістэма калектыўных гаспадарак - калгасаў і камун. Стваралі іх пераважна бяднота, сельскія камуністы і камсамольцы. Аднак калгасы аб'ядноўвалі толькі 1,2% сялянскіх гаспадарак і займалі 1,4% зямельных плошчаў
Увесну 1925 г. пасяўныя плошчы ў Украіне склалі 95% ад узроўню 1913 г., а валавы збор збожжа дасягнуў паказчыкаў апошніх перадваенных гадоў
У прамысловасці ранейшым уладальнікам вярталіся адабраныя пасля 1917 г. невялікія вытворчасці, заахвочваліся замежныя капіталаўкладанні. Ва Украіне з'явілася нямала прыватных устаноў. Дазвалялася засноўваць уласныя фабрыкі і заводы, браць у арэнду нацыяналізаваны раней прадпрыемства
У сялянскіх гаспадарках Украіне вырасла прадукцыйнасць працы, пашырыліся плошчы апрацоўваемых зямель, паляпшалася вытворчасць прадметаў спажывання
У гады нэпа ўзмацнілася ролю таварна-грашовых адносін. Дзяржаўныя прадпрыемствы перакладаліся на гаспадарчы разлік. Ліквідаваліся ўраўнілаўка ў аплаце працы, якая стала залежаць ад колькасці і якасці выпускаемай прадукцыі, а таксама ад эканоміі паліва, сыравіны, рацыяналізацыі вытворчасці
Вялікую ролю ў ўздыме эканомікі рэспублікі адыграла праведзеная ў краіне грашовая рэформа (кастрычнік 1922). У зварот былі ўведзеныя банкаўскі білет, які быў роўны 10 залатым рублям - «чырвонец». Першапачаткова новая грашовая адзінка выкарыстоўвалася для разліку паміж дзяржаўнымі прадпрыемствамі, а з 1924 г. з'явілася магчымасць перайсці на «чырвонец» у поўным аб'ёме
Правадыр бальшавікоў У. Ленін пераконваў, што нэп выведзе краіну з крызісу, а савецкая ўлада толькі ўзмоцніцца, бо ўсе камандныя вышыні ў эканоміцы застаюцца ў руках дзяржавы. Буйныя прадпрыемствы, банкі, транспарт, знешняя гандаль не змянялі формаў уласнасці
Аднаўленне прамысловасці пачалася з перакладу дзеючых заводаў і фабрык на гаспадарчы разлік. Для аператыўнага вырашэння гаспадарчых пытанняў прадпрыемствы аб'ядналіся па галіноваму і тэрытарыяльна-галіноваму прынцыпам - ў трасты. Першыя трасты з'явіліся ўвосень 1921 г. як у цяжкай прамысловасці («Донуголь», «Пивденьсталь», «Пивденнорудний трэст»), так і ў лёгкай («Текстильтрест», «Шкиртрест», «Цукортрест»). На пачатак 1922 г. на ўкраінскім савеце народнай гаспадаркі падпарадкоўваліся ўжо 24 трэсты, якія аб'ядноўвалі каля 450 прадпрыемстваў усіх галін
Для ажыццяўлення гандлёвых аперацый, закупак сыравіны, збыту аднастайнай прадукцыі былі ўтвораны сіндыкаты.
Камуністычная партыя спрабавала выкарыстаць для аднаўлення народнай гаспадаркі працоўны запал рабочых і сялян. Набылі папулярнасць суботнікі і воскресники, дні ударнай працы і гэтак далей. P>
Жыхары гарадоў істотна адчулі станоўчыя наступствы нэпа, што даволі хутка выявіліся ў працэсе дэнацыяналізацыі гандлёва-прамысловых прадпрыемстваў, адукацыі немалой колькасці новых, стымулявала эканамічную актыўнасць насельніцтва, перш за ўсё дробных вытворцаў. На вёсцы сталі ў строй дзесяткі тысяч маслобоен, розных тыпаў млыноў (паравых, вадзянікоў, ветракоў), прадпрыемстваў па вытворчасці каўбас, вэнджаніны, розных марынадаў
Нягледзячы на цяжкасці аднаўленчага перыяду 1925 - 1926 гг, у большасці галін прамысловасці Украіны выйшла на ўзровень 1913 г. (асабліва гэта тычылася лёгкай і харчовай прамысловасці)
Поспехі аднаўлення далі магчымасць рэалізаваць план ДЕЕЛРО (руск. ГОЭЛРО) (электрыфікацыя краіны), які быў зацверджаны ў 1920 г. Было прынята рашэнне аб пачатку будаўніцтва Днепрагэс, найбуйнейшай гідраэлектрастанцыі ў Еўропе. У цэлым у Украіне было пабудавана 50 электрастанцый, у тым ліку Харкаўская, Луганская, Палтаўская, Арцёмаўск, што перавысіла план у 2 разы
Аднак палітыка нэпа не цягнула за сабой палітычныя змены. Рэспубліка па-ранейшаму насіла фармальны суверэнітэт і выконвала прадыктаваныя з Масквы задачы. Ніякіх змен не адбылося ў партыйным будаўніцтве. Кампартыя Украіны заставалася адным з атрадаў РКП (б)
Спробы апазіцыйнай Украінскай камуністычнай партыі (УКП) аб'яднацца з КП (б) У і стварыць самастойную арганізацыю скончыліся роспускам УКП
НЭП меў і палітычныя наступствы. Ён азначаў правал палітыкі ваеннага камунізму і неабходнасць стымулявання «бальшавіцкага націску». Паступовае ажыўленне гаспадарчага жыцця, пашырэнне таварнай вытворчасці дробнымі прадпрымальнікамі або нэпманами прывялі да прымірэння ўкраінскага сялянства з бальшавіцкім рэжымам, што спрыяла яго сцвярджэнні ў Украіне
Асаблівасці нэпа ва Ўкраіне:
Беларускую