Вызваленне тэрыторыі савецкай Украіны ў межах 22 чэрвеня 1941 завяршылася 8 кастрычніка 1944 Зрэшты яе ўладкаванне пачалося задоўга да гэтага дня.
Яшчэ ў 1943 г. з эвакуацыі пачатак вяртацца грамадзянскае насельніцтва, аднаўляліся і аднаўлялі сваю дзейнасць прадпрыемства, перш за ўсё на Усходзе Украіны. Прычым асноўныя намаганні накіроўваліся на галіны цяжкай прамысловасці і энергетыкі. Калі на 1943 г. неразрушенными заставаліся толькі 1 / 5 прамысловых прадпрыемстваў, то за перыяд да 1950 шляхам надзвычайнага напружання сіл і без таго знямоглае вайной рэспублікі аб'ём прамысловай прадукцыі дасягнуў даваеннага ўзроўню і нават перавысіў яго.
У ходзе вайны Украіна страціла каля 9 млн чалавек. У сярэднім у кожнай з абласцей засталося ад 50 да 70% даваеннай колькасці насельніцтва. Дэмаграфічную сітуацыю яшчэ больш ускладніў голад 1946 - 1947 гадоў, выкліканы неўраджаем, нядбайным кіраўніцтвам сельскай гаспадаркай і традыцыйна жорсткім і недаверліва стаўленнем камуністычнага рэжыму да сялянству. Голад ахапіў паўднёвыя і ўсходнія вобласці і каштаваў Украіны больш 1 мільёна жыццяў
Пасля вайны прыкметна змянілася этнічная структура насельніцтва Украіны. У рэспубліцы не засталося немцаў, было цалкам знішчана габрэйскае насельніцтва і пасляваенная яўрэйская абшчына Украіны складалася толькі з тых, хто вярнуўся з эвакуацыі. Затое рэзка пачала расці ўдзельная вага рускіх. Асабліва шмат рускіх працоўных прыехалі аднаўляць прадпрыемствы цяжкай прамысловасці Данбаса, а затым засталіся там назаўсёды. Цяжкага ўзрушэнні выпрабаваў Крым. Радасць перамогі там для многіх стала трагедыяй не менш, чым нямецкая акупацыя. Скарыстаўшыся вайной, савецкае кіраўніцтва вырашылася нарэшце вызваліць прывабныя зямлі паўвострава ад непажаданага карэннага насельніцтва. У траўні 1944 г., як толькі з Крыму былі выбітыя апошнія гітлераўцаў, пачалася шырокамаштабная аперацыя па прымусовай дэпартацыі крымскіх татараў, а таксама прадстаўнікоў іншых нацыянальнасцей: грэкаў, балгараў і армян, усяго каля 225 тыс. чалавек. На вызваліліся такім чынам зямлі прыбылі перасяленцы з цэнтральных абласцей Расіі.
Этнічная сітуацыя ў Заходняй Украіне напрамую залежала ад ўрэгулявання пытання межаў. Па дамоўленасці кіраўніцтва Савецкага Саюза з урадам адроджанай Польшчы мяжа паміж абедзвюма дзяржавамі павінен быў прайсці амаль па "лініі Керзона", прапанаванай як лінія ўкраінскі-польскага размежавання яшчэ ў снежні 1919 г. Польшча канчаткова адмаўлялася ад заходнеўкраінскіх зямель, атрымаўшы тэрытарыяльную кампенсацыю на захадзе за кошт разгромленай Германіі. Праўда, за Польшчай заставаліся населеныя ўкраінскі Падляшша, Холмшчына, Надсяння і Лемковщина. Канчаткова лінію мяжы ўстанавілі дамове ад 16 жніўня 1945. Адносна мяжы 1941 г., СССР адмаўляўся на карысць Польшчы ад тэрыторыі Надсяння з гарадамі Любачев і Перемышль (Пшэмысл). Па савецка-польскім дамоўленасцям прадугледжваўся абмен насельніцтвам: палякі з тэрыторыі Заходняй Украіны павінны былі перабрацца ў Польшчу, а ўкраінскі з тэрыторый, якія заставаліся за Польшчай, - у УССР. Да 1947 г. Украіна пакінеУлі больш за 800 тыс. палякаў. Яны перасяліліся пераважна на тэрыторыі толькі што далучаныя да Польшчы Сілезіі і Памераніі, адкуль прымусова выселілі мала не 6000000 немцаў. Напрыклад, польская абшчына Львова ці не цалкам пераехала ў Вроцлаў (нямецкі Брэслаў). У Украіну ж добраахвотна, а ў асноўным прымусова, перабраліся каля 500 тыс. ўкраінскім
Уверх 1947 г. у польскай Подкарпатье (Лемковщина) заставалася яшчэ 150 тыс ўкраінскі. Ні пры якіх умовах яны не жадалі пакідаць зямлю продкаў. Супраць гэтай групы насельніцтва былі ўжытыя найболей жорсткіх мераў. Увесну 1947 г. польскім і савецкім кіраўніцтвам было сплянавана і рэалізавана депортационные аперацыю "Вісла". Раён пражывання ўкраінскі быў блакаваны польскімі, савецкімі і Чэха-славацкімі войскамі, пасля чаго польскімі вайсковымі часткамі і сіламі дзяржбяспекі пачалося "зачысткі" мясцовасці. У ходзе аперацыі было задушана адчайнае супраціўленне атрадаў УПА, загінулі больш за 10 тыс. мірных жыхароў. Астатнія ўкраінскі прымусова перасялілі далей ад савецкай мяжы - у Сілезію, Памеранію, Усходнюю Прусію. Апошняе ўдакладненне савецка-польскай мяжы адбылося ў лютым 1951 г. У склад УССР перайшоў багаты пакладамі вугалю прымежны раён з гарадамі Белз і Червоноград (Христинополь), затое Польшча атрымала раён Карпат ў Верхоречье Сяну з мястэчкам Устшики-Дзельныя (Устшики-Дзельныя). Следствам маштабных дэпартацыяў і перамяшчэння насельніцтва стала тое, што ўкраінскі-польскі этнічная мяжа фактычна супала з дзяржаўнай мяжой
Міжнароднае прызнанне правоў Савецкага Саюза на Заходнюю Украіну паставіла ўкраінскае вызваленчы рух ў вельмі цяжкае становішча. Далейшая ўзброеная барацьба станавілася беспэрспэктыўнай, а пасля гібелі 5 Сакавік 1950 галоўнага камандзіра УПА Рамана Шухевіч паўстанцкага руху звёўся да разрозненых дзеянняў асобных партызанскіх атрадаў у карпацкіх перадгор'ях і падпольных груп у гарадах. За некалькі гадоў іх дзейнасць згасла
У чэрвені 1945 г. у склад УССР ўвайшлі Закарпацця. На кастрычніку 1944 г. край быў вызвалены ад нямецка-венгерскіх войскаў. Фармальна Подкарпатская Русь павінна была вярнуцца ў Чэхаславакію, але фактычна там ўсталявалася ўлада савецкай ваеннай администриции. Нарэшце Чэха-славацкае кіраўніцтва вымушана было змірыцца з стратай гэтай тэрыторыі.
Па савецка-румынскім дагаворам ад 10 Люты 1947 паміж абедзвюма дзяржавамі ўсталёўвалася мяжа, вызначаны яшчэ ў 1940 г. Паўночная Букавіна і Паўднёвая Бесарабія зноў ўвайшлі ў склад УССР як Чарнавіцкая і ізмаільскага вобласці. Аднаўлялася Малдаўская ССР. Таму ва ўмовах таталітарнага рэжыму большую частку ўкраінскай этноязыковой тэрыторыі было сабрана ў рамках адзінага тэрытарыяльна-адміністрацыйнага адукацыі - Украінскай Савецкай Сацыялістычнай Рэспублікі. Праўда ад украінскага масіва назаўсёды была адарваная яго заходнія (Падляшша, Холмшчына, Надсяння і Лемковщина) і ўсходнія (Усходняя Слобожанщина, Кубань) ўскраіны
Беларускую