🚚 🚁 Збираємо на пікап та ремонт дрона аутел

Запароская Сеч ў другой палове XVII стагоддзя

асноўныя тэзісы

Запароская Сеч ў другой палове XVII ст. заставалася, як і ў даўнія часы, магутнай ваеннай сілай, нястомна абараняла родную зямлю ад разбуральных набегаў ардынцаў і вызваляла з палону тысячы ўкраінскіх палонных
Іван Сирко - найвялікшы кошевой атаман за ўсю гісторыю Запарожскі Сеч

Храналёгія падзей

1652-1709 гг	Існаванне Чертомлыкской Сечы
пачатак XVII ст. - 1680 г.	Гады жыцця Івана Сирко

АСОБА

Іван Сирко нарадзіўся мяркуецца, у пачатку XVII ст. ў Вінніцкай вобласці ў сям'і дробнага ўкраінскага шляхціца. Пра яго жыцця і дзейнасці за перыяд да Чертомлицкой Сечы захавалася мала звестак. З будучым украінскім гетманам Багданам Хмяльніцкім яшчэ 1646 быў у Францыі, дзе запарожцы ваявалі разам з войскам прынца Конде. Гістарычныя дакументы сведчаць аб удзеле Івана Сирко ў Нацыянальна-вызваленчай вайне, у прыватнасці ў Жванецкого аблозе восенню 1653 г. Па меры 15 раз яго выбіралі кошевой атаманам на Запарожжа. Ён быў выдатным палкаводцам, які правёў больш за 60 бітваў супраць войскаў Асманскай імперыі, Крымскага ханства і нагайскіх ордаў і ні разу не пацярпеў паразы. Перапісваўся з гетманамі Украіны, манархамі Масковіі, Рэчы Паспалітай, Крыма і Турцыі. Аб ім пісалі тагачасныя еўрапейскія газеты, летапісцы і храністы многіх краін, яго апявалі ўкраінскія і замежныя паэты. Сирко - герой многіх народных легенд і паданняў.

Запароская СИЧ У складзе Гетманщины

Перад пачаткам Нацыянальна-вызваленчай вайны Запароская Сеч знаходзілася на Нікіцінай Рогу. Там Багдан Хмяльніцкі рыхтаваў паўстанне супраць Рэчы Паспалітай.

Запароская Сеч падчас Нацыянальна-вызваленчай вайны

Запарожскай Сечы належала вядучая роля ў падрыхтоўцы і разгортванні Нацыянальна-вызваленчай вайны ўкраінскага народа супраць польскага панавання
Вопыт дзяржаўнай жыцця, на працягу стагоддзяў назапашваўся на Запарожжа, быў творча выкарыстаны Багданам Хмяльніцкім
На вызваленых тэрыторыях укараняўся казацкі лад. Запарожцы прымалі ўдзел у ваенных дзеяннях супраць Рэчы Паспалітай.
Аднак па ўмовах Збароўскага дамове 1649 г. многія запарожцы апынулася па-за казацкія рэестрам
Гэта прывяло незадаволенасць сечевиков і абвастрэнне іх адносін з Гетманскім уладай
Не абышоў запарожцаў і цяжкае для Украіны Белацаркоўскі дагавор. Не выпадкова сечевики прымалі ўдзел у выступах казацтва супраць старшыны і гетмана.
Напружаныя адносіны Запарожскай Сечы з Гетманскім урадам прывялі да змены месца яе размяшчэння
У 1652 г. запарожцы перанеслі сваю сталіцу з адкрытага перад стэпам Нікіціна Рогі бліжэй да Дняпроўскі плыўней, недалёка ад вусця г. Чертомлык

Запароская Сеч, закладзеная ў вусце р Чертомлык, існавала на працягу м 1652-1709 гг У гістарычнай літаратуры яго называлі Чертомлицкой

Аднак і ў далейшым адносіны Запарожскай Сечы з Гетманскім уладай складваліся няпроста, часам абвастраліся аж да ўзброеных выступленняў
Асабліва выразна гэта выявілася пасля смерці Багдана Хмяльніцкага, калі ўзмацніўся ўмяшанне іншых дзяржаў ва ўнутраныя справы Украіны, разгарэлася барацьба за Гетманскім булаву і пачала ўмацоўвацца ўлада старшыны, часта грэбавала інтарэсамі казацкія нізоў

Запароская Сеч і руіны

Ва ўмовах наступу на ўкраінскую дзяржаўнасць з боку Масквы, Рэчы Паспалітай, Турцыі і Крыму і за няздольнасці ўкраінскіх гетманаў - пераемнікаў Хмяльніцкага абараніць незалежнасьць Украіны Запароская Сеч імкнулася вярнуць сабе вядучую ролю ў жыцці Украіны
Пры гэтым запарожцы не заўсёды выяўлялі мудрасць і палітычную дальнабачнасць, а часам нават прымалі бок адкрытых ворагаў Украінскага дзяржавы, пазбаўляючы падтрымкі гетманаў, якія сваімі дзеяннямі дамагаліся яе захавання.
- Так, у прыватнасці, падчас гетманства Івана Выговского, калі запарожцы падтрымалі мяцежніка Якава Барабаш.
- Падтрымка запарожцаў дапамагла атрымаць Гетманскім булаву Івану Брюховецкому
- не адрозніваліся добрым розумам дзеянні сечевиков і падчас гетманства Пятра Дарашэнка
- Запарожцы звярталіся і да іншых безразважных спроб зацвердзіць на ўладу ў Гетманщине сваіх прэтэндэнтаў на гетманство, у прыватнасці Міхаіла Ханенка і Пятра Суховея

Асабліва ўскладнілася становішча Запарожскай Сечы пасля Андрусаўскага перамір'я

Ні Рэч Паспалітая, ні Масковія не жадалі губляць Запарожжа. Нарэшце, над Запарожскай Сечью быў усталяваны кантроль варожых адзін аднаму дзяржаў
Па ўмовах Андрусоўскага перамір'я Сич павінна была аказваць ваенную дапамогу абодвум краінам, прычым менавіта тады, калі кожная з іх імкнулася ліквідацыі Украінскага Гетманскім дзяржавы

ўдзел запарожцаў ў вайне супраць Польшчы, Асманскай імперыі і Крымскага ханства

Нягледзячы супярэчлівыя дзеяньні Сечы ць ўнутрыўкраінскія справах запарожцы ніколі не змянялі свайму прызванню - змагацца супраць захопнікаў ўкраінскіх земляў
У другой палове XVII ст. Запароская Сеч праславіўся сваім удзелам у шматлікіх ваенных аперацыях
Асабліва спрыяльныя ўмовы для барацьбы супраць турэцка-татарскіх заваёўнікаў склаліся пасля Андрусаўскага перамір'я. Кіраўніком і арганізатарам большасці тагачасных паходаў быў Іван Сирко
Сваімі бліскучымі паходамі Іван Сирко праславіўся непераможнага палкаводца. Лічылася, што ніхто лепш не можа процідзейнічаць турэцка-татарскім захопнікам
Не выпадкова, Калі у 1672 г. Івана Сирко па падбухторванні нядобразычліўцаў быў заключаны і адпраўленыя ў Сібір, аб яго вызваленні хадайнічаў сам польскі кароль Ян III Сабескі
Вярнуўшыся з ссылкі, кошевой атаман з галавой акунуўся ў вір ваенных дзеянняў казацтва і неўзабаве нават авалодаў малдаўскім пасадам
Пакінуўшы Малдову, Сирко і надалей наносіў адчувальныя ўдары турэцка-татарскім захопнікам
Праводзячы шматлікія ваенныя аперацыі супраць Турцыі і Крыму, Іван Сирко ніколі не адпрэчваў магчымасці мірнага вырашэння праблем міждзяржаўных адносін. Крыніцы сведчаць аб гнуткай дыпламатычную дзейнасць Кашавога атамана, які асабіста перапісваўся з уплывовымі тагачаснымі палітыкамі.
ўзбагаціліся вопытам пераможных паходаў, узначаленых Іванам Сирко, запарожцы годна працягнулі справу легендарнага Кашавога і пасля яго смерці (Іван Сирко памёр 1 жніўня 1680)
Ужо праз два гады яны адзначыліся бліскучымі перамогамі на тэрыторыі Еўропы. Запарожскія казакі ўдзельнічалі ў бітве пад сценамі Вены, дзе нямецка-польскае войска абараняла сталіцу Аўстрыйскай імперыі ад турэцкіх захопнікаў.

Палітыка маскоўскага ўрада па Запарожскай сечы

Царскі ўрад заўсёды ставіўся да Запарожскай Сечы прадузята, бачачы ў ёй пагрозлівае для сябе ачаг вальнадумства і свабоды

Менавіта таму Масква імкнулася падпарадкаваць Сеч, каб больш поўна выкарыстоўваць яе войскі і эканамічныя магчымасці

Першым мерапрыемствам у ажыццяўленні тых падступных намераў стала размяшчэнне на Сечы маскоўскай заставы, якая з'явілася ў Чертомлицкий Сечы 1663
Нагодай для яе размяшчэння абвяшчалася агульная барацьба супраць турэцка-татарскіх заваёўнікаў
маскоўцамі загадвалася дзейнічаць разам з запарожскім супраць крымскіх і нагайскіх ордаў
на заклад ўскладалася таксама арганізацыя выведкі: збор інфармацыі аб ўнутраным становішчы Крымскага ханства і нагайскіх ордаў, аб іх знешнепалітычных планах, а таксама аб падзеях, якія адбываліся ў Польшчы, Турцыі і г.д.
Аднак, акрамя агучаных загадаў царскага ўрада, былі яшчэ і таемныя навучанні
Згодна з ім
- камандуючы гарнізона быў абавязаны сачыць за ўсімі падзеямі, што адбываліся на Запарожжа
- павінен быў дакладваць у Маскву аб адносінах Запарожскай Сечы з гетманамі, асобнымі старшинскими групоўкамі Гетманщины
- паведамляць аб усіх дыпламатычных зносінах сечевиков
Па ўмовах Андрусоўскага перамір'я аб двайны маскоўска-польскі кантроль Запорожье 1667 царскую заклад з Сечы былі выведзеныя
Аднак гэта не паклала канец умяшаннем царызму ва ўнутраныя справы Сечы
Бо паступовае абмежаванне дзяржаўных правоў Украіне, імкненне царскага ўрада распаўсюдзіць сваю ўладу на ўсе ўкраінскія землі не маглі не адбіцца на Сечы - стрыжні ўкраінскай дзяржаўнасці