§ 10. Структурастаражытнаегіпецкай грамадства
Егіпцянеўспрымалі чалавека як маленькую часцінку, займае сваё выразна пэўнае месца ўвялікім грамадскім арганізме. Земляробы забяспечвалі прадуктамі харчаванняўсю краіну. Рамеснікі выраблялі рэчы паўсядзённага ўжытку, рабочыя працаваліна будаўніцтве храмаў і пірамід. Пісцы падлічвалі памеры ўраджаю івызначалі падаткі. Фараон,ваенныя і жрацы кіравалі ўсёй дзяржаўнай сістэмай. Прыналежнасць жыхара да тойці іншай пласты вызначаласяпрацай, якую ён выконваў. Але нават земляроб або рамеснік, маючы здольнасці,атрымаўшы адукацыю, мог стаць пісцом, чыноўнікам, жрацом.
Паняцці і тэрміны
Падатак - Грашовы абонатуральны плацёж для ўтрымання дзяржавы.
Пласт (Абосацыяльнае становішча) насельніцтва - частка народа з выразна пэўнымі правамі іабавязкамі.
Іерархія - Падзел грамадствана пласты (сацыяльныя стану) і падпарадкаванне ніжэйшых па становішчы ўграмадстве - вышэй.
1. Фараон і чыноўнікі
Начале дзяржавы стаяў фараон. Ніжэй фараонам прыступку ў грамадскай іерархіізаймалі вышэйшыя чыноўнікі. Звычайна фараон прызначаў на гэтыя пасады сваіх сыноў ідочак ці іншых сваякоў. Сярод службоўцаў адрозніваўся галоўны «міністр» – чаце. Ён займаў вышэйшую адміністрацыйную пасаду ў краіне ідаваў справаздачу толькі перад фараонам. Ніжэй стаялі правіцелі номаў.На іх плечы клалася ўся складаная сістэма кіравання будаўніцтвампірамід, каналаў, арашальныя сістэмы, у цэлым жыццём суполак, якія ўваходзілі ў номаў. Войскам кіравалі вайскаводы.
2. Жрацы
Амалькожны горад Егіпта мела сваіх багоў. У іх гонар будавалі храмы, якіміклапаціліся жрацы. Найвышэйшай пасады лічылася пасаду вярхоўнага жраца – слугібога. Ім часта быў сам фараон. Наступную радок займаў жрэц, які кіраваўхрамамі. Вярхоўнаму жрацу падпарадкоўваліся так званыя ніжэйшыя жрацы – уабу. Яны выконвалі паўсядзённыя рытуалы, клапацілісястане храма і патрэбамі багоў. Сярод уабуадрозніваліся: жрацы-астраномы, якія назіралі за зоркамі і спрабаваліпрадказваць будучыню; жрацы, якія сачылі за распарадкам дня ў храме; чытальнікі, штопрамаўлялі святыя малітвы; перапісчыкі папірусаў; гаспадарнікі,клапаціліся сельскагаспадарчымі ўгоддзямі, бібліятэкамі і інш
3. Пісцы
Паважлівымічыноўнікамі былі пісцы. Яны мелі шмат абавязкаў: запісвалі рашэнні,прынятыя фараонам, вызначалі ўзровень вады ў Ніле падчас паводкі і ў вадасховішчах.Таксама пісцы павінны былі правяраць мяжы палёў пасля разліву ракі,ўлічваць ўраджай, ажыццяўляць кантроль за колькасцю жывёлы, віна і іншЧасам яны складалі дамовы, пісалі асабістыя лісты, запісвалі рытуальныя словыі малітвы. На іх плечы клалася вызначэння і збору падаткаў.
Становішчачалавека, ўмела пісаць, у грамадстве было высокім, таму пісьменных былотрохі, а ліст быў вельмі складаным. Пісцы ўвесь час насілі з сабой прыналежнасцідля ліста: драўляную дошчачку з фарбамі, посуд з вадой для іх развядзення ітрысняговыя палачкі, якімі і намячалі іерогліфы.
4. Сяляне і рамеснікі
Пераважнаячастка жыхароў Старажытнага Егіпта складала свабодныя земляробы. Яны аб'ядноўвалісядля вырошчвання «лозунгу, будаўніцтва і выкарыстання арашальныя сістэмы,утворачы земляробчыя абшчыны. Менавіта земляробы выгану валы вялікая колькасцьабавязковых прац: будавалі піраміды, палацы, грабніцы. Яшчэ адным іхабавязкам перад дзяржавай была служба ў арміі фараона. Важным звяном у грамадскайжыцці былі рамеснікі, якія забяспечвалі жыхароў Егіпта ўсім неабходным.
Дакумент
З біяграфіі Метени
[Спадчына, атрыманае Метени.] Было дадзена ямумаёмасць бацькі ягонага Инпуеманха, Суддзі і пісара: не было(Няма) збожжа, (няма) маёмасці усякага хатняга, а былі людзі дробны.
[Кар'ера Метени] Ён быў пастаўлены першым пісарам харчовых складоў,начальнікам маёмасці харчовых складоў ... быў намархаўБычынага ному, Пасля таго як (быў) суддзёй бычынагаяму ... пастаўлены начальнікам за ўсё царскага лёну, ён быўпастаўлены кіраўніком пасёлкаў ..., кіраўніком вялікага ўмацавання ..., намархаў Саісу...
Пытаннідакумента
Чаго мог дасягнуць у Старажытным Егіпце нашчадак суддзі і піша? Абгрунтуйце сваюмеркаванне.
Паняцці і тэрміны
Войска - Ваеннаяарганiзацыя, якая служыла для абароны межаў краіны ад нападаў ворагаў ідля захопу новых тэрыторый.
Трафей - Маёмасць іпалонныя, захопленыя на вайне.
5. Воіны Егіпта
ВойскаСтаражытнага Егіпта складалася з пяхоты і баявых калясьніц. Войска фараонызбіралі па неабходнасці. Часам армія налічвала некалькі тысяч чалавек, а часамдасягала дзесяткаў тысяч. Войска набіралі з сялян. Да яго трапляў адзін зста дарослых мужчын. Камандавалі войскам старэйшыя афіцэры. Асноўнай задачайвойскі была ахова межаў краіны.
Пачасоў Новага царства армія стала прафесійнай, яе аснову складалі ваяры,пабывалі ў бітвах і ваенных сутыкненнях. За сваю службу яны атрымлівалі рабоў,трафеі, зямельныя надзелы. Часта егіпецкае войска ўзмацнялася наймітамі,напрыклад нубийцами, якія жылі на поўдні дзяржавы.
Егіпецкаяпяхота была асновай войскі. Па Новага царства яна складалася злёгка- і цяжкаўзброеных воінаў.Першыя ўмела варочалі лукам і стрэламі. Другія ўзбройваліся лёгкім серпасто абоцяжкім прамым мячамі. Распаўсюджанымі былі кароткія дзіды і дзіды для кідання – дроцікі.Але галоўнай зброяй заставаўся лук. Егіпецкая пяхота павінна ахоўныя даспехі,складаліся з грубай тканіны, якой абгортваюць цела, скураных або бронзавыхшлемаў. Цела абараняў шчыт, які павінен закруглены верх. Пяхота дзялілася навялікія і меншыя падраздзяленні – колькасцю 250 і 50 чалавек.
Егіпецкае войска
Калясьніцыз'явіліся ў Егіпце за Новага царства. іх рабілі з дрэва, і яны былі надзвычайлёгкімі. Важыла калясьніца ўсяго 34 кг. Такім чынам, падняць яе магла нават адначалавек.
Накалясьніцы было два воіна. Адзін кіраваў ёю, другі – знішчаў ворагаў,страляючы з лука, кідаючы дроцікі або ужываючы пры рукапашнага боюсерпастый меч або сякера. На правай руцэ рамізніка быў замацаваны шчыт,абараняў і яго, і воіна. Рамізнік быў шлем і доўгі плашч з бронзавымінакладкамі. Воін быў прывязаны да калясьніцы скуранымі паясамі, і таму абодварукі яго заставаліся свабоднымі для вядзення бою. Часам калясьніцы яркаўпрыгожвалі. Найбольш раскошнай заўсёды была Іерогліф баявая калясніцафараона. яе распісвалі яркімі фарбамі на залатым фоне.
Дляабароны межаў краіны будавалі крэпасці, але толькі на поўначы і на поўдні.З захаду і ўсходу Егіпет быў абаронены скаламі і пусткамі. Егіпецкіякрэпасці мелі форму круга, квадрата альбо прастакутніка і абараняліся рвамі. Побачз сценамі будавалі вежы з пляцоўкай для воінаў.
Аднымз прыкладаў інжынернага мастацтва старажытных егіпцян з'яўляецца крэпасць Абидосу Верхнім Егіпце. Яна мела форму прамавугольніка з бакамі 125 і 68 м. Вышыня сцендасягала 11 м,а таўшчыня складала 2 м.
6. Рабы
Рабоўназывалі «жывыя мёртвыя» або «жывыя для забойства». Такое назва кажа аб тым, штоспачатку гэта былі ваеннапалонныя. Рабамі таксама маглі стаць збяднелыя сяляне задаўгі на пэўны час, і злачынцы. Пераважна рабоў выкарыстоўвалі на цяжкіхработах у земляробстве, рудніках, арміі. Рабства не заўсёды было пажыццёвым. Рабы-замежнікі мачты атрымаць волю, уступіўшыў войска. Егіпецкія сяляне, якія трапілі ў рабства за даўгі, станавіліся вольнымі,адпрацаваўшы іх.
Пытанні і заданні
1. Чым у Старажытным Егіпце займалісяжрацы?
2. Раскажыце аб асноўных абавязкахпісара.
3. Апішыце адзін дзень з жыццяегіпецкага селяніна.
4. З якіх частак складаласяегіпецкая армія?
5. Карыстаючыся тэкстам апішыце старажытнаегіпецкіх крэпасць.
6. Чаму старажытнаегіпецкай Сусства не змагло б існаваць без фараона, жрацоў, а пісцоў,чыноўнікаў, вайскоўцаў, сялян?
Беларускую