працягу працяглага дыктатуры Іосіфа Сталіна любыя праявы апазыцыйнасьці душыліся з незвычайнай жорсткасцю. У Прыдняпроўскай Украіны ўсё формы іншадумства вынішчылі яшчэ ў 1930-х гадах, у Заходняй Украіне - да сярэдзіны 1950-х. Ва ўмовах, якія склаліся пасля вайны, ужо не магло ісці аб метадах барацьбы за Украіну, прапанаваныя АУН. Яе актыўныя дзеячы ці загінулі, або знаходзіліся ў эміграцыі, амаль не ўплывалі на падзеі ў УССР. Аднак прычыны, якія нараджалі незадаволенасць камуністычнай рэчаіснасьцю, не зніклі. Смерць Сталіна і разьвянчаньня культу асобы на XX з'ездзе КПСС ўсялілі надзею на дэмакратызацыю жыцця і на магчымасць плюралізму меркаваньняў. Таму разгубленасці пасля паражэнняў і, здавалася б, разгромлены назаўжды ўкраінскае рух, пачаў асцярожна паднімацца. Ад прадстаўнікоў свядомай ўкраінскай інтэлігенцыі пачалі раздавацца пакуль нясмелыя галасы за абарону правоў ўкраінскай нацыі і правоў чалавека
Галоўнымі агменямі незалежнага грамадскага меркавання сталі буйныя гарады - перш за ўсё, Кіеў. Львоў, Харкаў, Адэса. Нараўне з адкрытай культурніцкі і літаратурнай дзейнасцю, накіраванай на выкрыццё злачынстваў сталінскага рэжыму, і праблематыку ўкраінскай культуры і мовы, узнікалі і нелегальныя арганізацыі. Іх дзейнасць тычылася адраджэння ўкраінскай дзяржаўнасці, свабоды сумлення, зварот да дэмакратычных ідэалам. Звычайна такія арганізацыі вельмі хутка выкрываліся органамі КДБ, а іх удзельнікі траплялі ў турмы па абвінавачваннях у «ўкраінскім буржуазным нацыяналізме», «антысавецкай агітацыі і прапагандзе», «шкодніцтве»
Найбольш яркім зьявай на фоне грамадска-палітычнага жыцця Украіны канца 1950-х пачатку 1960-х гадоў была дзейнасць "шасцідзесятнікаў". Гэта былі маладыя нацыянальна свядомыя ўкраінскія пісьменнікі і паэты: Ліна Кастэнка, Васіль Сіманенка, Іван Драчоў, Іван Святлічная, Яўген Сверстюк, Мікалай Винграновский, Ала Горская Іван Дзюба, Васіля Стуса, Міхаіл Асадчы, Ігар і Ірына Калінец, Іван Гель, браты Гарыні Сваімі творамі яны абуджалі грамадскае меркаванне, паказваючы на адрозненні паміж камуністычнай тэорыяй і рэальнай жыццём . іх дзейнасць не выходзіла за межы савецкага заканадаўства, але складала патэнцыйную пагрозу існуючага ладу
Рэпрэсіі на апазіцыянераў абрынуліся ў пачатку 60-х гадоў. У 1961 г. у Крымінальным кодэксе УССР зьявіліся артыкулы, якія значна шырэй тлумачылі паняцце «антысавецкай дзейнасці». А ў 1965 г. краінай прайшлі масавыя арышты вальнадумцаў
Адначасова з інтэлектуальнай апазіцыяй расло і незадаволенасць працаўнікоў. Прычынай гэтаму стала пагаршэнне эканамічнага становішча ў СССР і рэзкае абвастрэнне харчовай праблемы. Пратэсты працоўных выяўляліся ў стыхійных страйк. Пры Сталіне такія выступы пагражалі ўдзельнікам спасылкай або смерцю. Так і ў 1962 годзе камуністычная ўлада звярнулася да звыклага метаду вырашэння праблем, расстраляўшы дэманстрацыю рабочых у горадзе Новачаркаску (Растоўская вобласць)
Прыход да ўлады ў СССР Леаніда Брэжнева адзначыўся спробамі згарнуць псеўда ліберальны курс за свайго папярэдніка і ліквідаваць плён "хрушчоўскай адлігі" Ва Ўкраіне пагромы і запалохвання апазіцыйнай інтэлігенцыі аднавіліся ў 1972 г., калі Пятра Шэлест на пасадзе першага сакратара ЦК КПУ змяніў Уладзімір Щербицкий. Новы імпульс дысідэнцкі рух прадаставіла падпісання Хельсінкскага пагаднення (1975 г), у якой кіраўніцтва СССР перад усім сусветнай супольнасцю абавязвалася паважаць грамадзянскія правы сваіх падданых. Адразу жа ва ўсіх саюзных рэспубліках, у тым ліку і ў Украіне ( лістапад 1976), утварыліся грамадскія групы па наглядзе за выкананнем дамоўленасцяў, падпісаных ў Хельсінкі. ўкраінскі Хельсінкскую групу ўзначаліў пісьменьнік Мікалай Рудэнка, яе актыўнымі дзеячамі былі Пётр Грыгарэнка. Ніна Пярэстая Васіля Стуса, Ляўко Лук'яненка, Іван Кандыба, Надзея Святлічная ... Вячаслаў Чарнавіл, Святаслаў Караванский, Аксана Паповіч. Аксана Міша, Ірына Сеник, Пётр Сичко, Данііл Шумук, Юры Шухевіч. Васіль Раманюк
З узнікненнем УГГ ва Ўкраіне ўпершыню з'явілася адкрытая грамадская арганізацыя, якая лічыла сваю дзейнасць цалкам легальнай. Гэта стала якасна новым этапам у развіцці апазіцыйнага руху. Але ўлада зноў, насуперак сваім міжнародным абяцанням, прадэманстравала грубасць і грэбаванне элементарнымі прававымі нормамі. Да 1980 г. большасць актывістаў Украінскай Хэльсынскай групы апынуліся ў турмах і лагерах.
Іншай формай апазыцыйнасьці было рэлігійнае дысідэнцтва. Улада за семдзесят год так і не змагла ператварыць савецкае грамадства на запар атэістычная і таму павінна прызнаваць права на існаванне хаця б Рускай Праваслаўнай Царквы. Яе ўкраінскі філіял Кіеўская і Галіцкая мітраполія-ахоплівала ўсю тэрыторыю рэспублiкi. Але поўная падкантрольнасць царквы дзяржаве, асабліва супрацоўніцтва праваслаўных святароў з атэістычныя наладжаным рэжымам, што само па сабе выглядала ненатуральна, адцягвала ад яе шматлікіх вернікаў. У гэтых умовах ўзрастала актыўнасць сект і пратэстанцкіх цэркваў. Іх галоўныя цэнтры знаходзіліся за мяжой, праз што савецкія органы ставіліся да іх з недаверам і ўсяляк перашкаджалі іх дзейнасці. Асаблівая сітуацыя склалася на Заходняй Украіне, дзе шмат людзей нягледзячы на афіцыйна навязанае ім праваслаўе ўпотай заставаліся прыхільнікамі забароненай Украінскай Грэка-Каталіцкай Царквы. У 1982 г. утварыўся камітэт абароны УГКЦ, ставіў мету дамагчыся яе легалізацыі: У адказ на гэтае рэжым арыштаваў актывістаў Камітэта. Аднак, па меры далейшай крызісу камуністычнай ідэалогіі, цяга людзей да рэлігіі рос, і гэты працэс выходзіў з-пад кантролю дзяржавы.
У 1980-х гадах станавілася зразумелым, што рэсурс аўтарытарнага кіраваньня высільваецца, і насуперак рэпрэсіям, якія раз ад разу прымяняліся супраць іншадумцаў, грамадскі апазіцыйны рух пастаянна сілкаваўся якая расце ў грамадстве стомленасцю ад савецкага ладу жыцця і знаходзіў усе новыя формы арганізацыі
Беларускую